Στα δυτικά του Ξυλοκάστρου στον προσφυγικό συνοικισμό της περιοχής βρίσκεται ο Ι.Ν. Παναγία Φανερωμένη ο οποίος χτίστηκε σύμφωνα με τα πρότυπα των Παλαιοχριστιανικών Βασιλικών, όπως ήταν οι πρώτες εκκλησίες επί Μ. Κωνσταντίνου.
Πριν από το διάταγμα των Μεδιολάνων (323 μ.Χ.) δεν υπήρχαν ναοί λόγω των σκληρών διωγμών και οι χριστιανοί έκαναν την λατρεία τους στις κατακόμβες. Μετά το τέλος των διωγμών έκτισαν τους πρώτους χριστιανικούς ναούς, τους παλαιοχριστιανικούς το σχέδιο των οποίων ήταν σαν των αρχαίων ελληνικών κτισμάτων. Οι ναοί ήταν μακρόστενοι με στέγες, τις λεγόμενες βασιλικές. Ο ασκητής ιερέας Νίκονας, που αφιέρωσε τη ζωή του στην κατασκευή του ναού, βρήκε το ακριβές σχέδιο των παλαιοχριστιανικών ναών σε ένα δίτομο βιβλίο του Αναστασίου Ορλάνδου, όπου μεταξύ άλλων περιείχε τα μάρμαρα και τα γλυπτά που υπήρχαν στις πρώτες εκκλησίες.
Ο ναός αποτελείται από τα εξής μέρη:
Το πρόπυλο βρίσκεται στην είσοδο και αποτελείται από κολώνες με ιονικά κιονόκρανα και επίκρανα με το σταυρό για να φαίνεται ο χριστιανικός χαρακτήρας του κτίσματος.
Το αίθριο είναι ένας κλειστός διάδρομος χωρίς οροφή όπου βρισκόταν η λεκάνη που έπλεναν τα χέρια τους οι πρώτοι χριστιανοί. Πολλές φορές στη λεκάνη υπήρχε τρεχούμενο νερό για ομορφιά. Οι ορθόδοξοι κατήργησαν το αίθριο το 1000 μ.Χ. ενώ οι καθολικοί το διατηρούν μέχρι σήμερα.
Το νάρθηκα όπου το συναντάμε όπως εισερχόμαστε μετά το αίθριο. Είναι ένα μακρόστενο δωμάτιο όπου τα πρώτα χρόνια έμεναν οι αμαρτωλοί που δεν έμπαιναν στο ναό και ονομαζόταν προσκλέοντες. Ίσως αυτό το τμήμα του ναού να ονομάστηκε έτσι από ένα μακρόστενο καλάμι.
Το βαπτιστήριο η επιβλητική πύλη του οποίου υπάρχει στο νάρθηκα και βρίσκεται η κολυμπήθρα για τις βαπτίσεις. Στο επάνω μέρος της κολυμπήθρας υπάρχει ένα κουβούκλιο το οποίο ονομάζεται συφόριο (τάφος). Το συφόριο υπάρχει γατί σύμφωνα με τα λόγια του Αποστόλου Παύλου “Όσοι εις Χριστόν βαφτιστήκαμε στο θάνατο του Χριστού ενταφιαστήκαμε και αναστηθήκαμε.” Ακόμα και στην κολυμπήθρα υπάρχει το χρισμάριο, ένα μάρμαρο όπου ακούμπησαν το Άγιο Μύρο.
Ο πύργος βρίσκεται μετά το βαπτηστήριο. Οι παλαιοχριστιανικοί ναοί είχαν δύο πύργους για αμυντικούς σκοπούς. Επειδή ο Ορλάνδος δεν βρήκε παλαιοχριστιανικό πύργο να περιγράψει στο βιβλίο του ο Πατήρ Νίκων αναγκάστηκε να φτιάξει μεσαιωνικό πύργο. Το σχέδιο του πύργου της Παναγίας της Φανερωμένης είναι ίδιο με αυτό των πύργων του Αγίου Όρους. Οι αρχαιότεροι πύργοι του Αγίου Όρους είναι του Φωκά και του Τσιμισκή στη Μεγίστη Λαύρα. Οι μεσαιωνικοί πύργοι ήταν γεμάτοι χαώρες (ζεματίστρες) που είναι φραγκικά κατάλοιπα και για το λόγο αυτό ο Πατήρ Νίκων επέλεξε να μην τις ενσωματώσει στον πύργο.
Ο κυρίως ναός εχει πρόσβαση από το νάρθηκα δια μέσου της κεντρικής (ωραίας) πύλης. Ο ρυθμός της εκκλησίας είναι τρίκλητη Βασιλική με στέγη. Το εσωτερικό του χωρίζεται σε τρία κλίτη (μέρη) με δύο σειρές από κολώνες. Στο μεσαίο κλίτος, το οποίο είναι και το πιο φαρδύ, υπάρχει ο άμβωνας που είναι μονόλιθος και φτιαγμένος από μάρμαρο. Εκεί καθόντουσαν οι ψάλτες και από εκεί έκαναν και το κήρυγμα. Τον άμβωνα από τα βυζαντινά χρόνια (περίπου από το 600 μ.Χ.) τον μετακίνησαν και τον τοποθέτησαν μπροστά στο Άγιο Βήμα ή σε μία από τις κολώνες γιατί τον βόλευε να είναι στο κέντρο του ναού και για τους ψάλτες έφτιαξαν τα αναλόγια (ψαλτήρια). Μετά τον άμβωνα σταματάμε μπροστά στο τραπέζι των προσφορών. Στο τραπέζι των προσφορών άφηναν οι γυναίκες τα δώρα (πρόσφορα, στάρια), εδώ τοποθετούσαν τα μνημόσυνα και τα αγρολούλουδα τη αρτοκλασίας.
Το άγιο βήμα των παλαιοχριστιανικών εκκλησιών, όπως της Παναγίας Φανερωμένης, δεν χωρίζεται με τέμπλο αλλά με ένα απλό φράγμα. Μέσα στο Άγιο Βήμα υπάρχει η Αγία Τράπεζα πάνω από την Αγία Τράπεζα υπάρχει ένα κιβώτιο χάρη μεγαλείου και υπάρχουν κουρτίνες οι οποίες ανοίγουν όταν γίνεται Θεία λειτουργία. Στην Αγία Τράπεζα βλέπουμε το στύλο, το Χριστό και την καλυπτήριο πλάκα που έχει ωραία συμβολικά σκαλίσματα (όπως ο Χριστός και οι δώδεκα Απόστολοι, ο Ιησούς και τα δώδεκα αχίλλεια και το όνομα του Χριστού με τα δώδεκα περιστέρια). Πάνω από την Αγία Τράπεζα αιωρείται το αρτοφόριο που έχει σχήμα περιστεριού και γι’ αυτό το έλεγαν και περιστερά. Η Θεία Κοινωνία της Μεγάλης Πέμπτης φυλάσσεται σε αυτό αρτοφόριο για όλο τον χρόνο. Πίσω από την Αγία Τράπεζα βρισκόταν η εικόνα της Δευτέρας Παρουσίας και κάτω από αυτήν υπάρχουν τα καθίσματα (θρόνοι) που καθόντουσαν παλιά οι κληρικοί με τον επίσκοπο. Αργότερα έβγαλαν έξω το θρόνο του επισκόπου και κατήργησαν τους θρόνους των ιερέων γιατί όλη την εξουσία στη διοίκηση της εκκλησίας την πήρε ο επίσκοπος. Στον τοίχο πίσω από το ιερό υπάρχει στο πάνω μέρος ο Χριστός, κάτω από αυτόν η Παναγία και πιο κάτω οι Άγγελοι και οι Απόστολοι.
